Autor: Marta Matuszewska, radca prawny w TSL, Legal & Compliance Manager, mediator
Odpowiedzialność przewoźnika w krajowym transporcie drogowym regulowana jest przepisami ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe. Zgodnie z tą ustawą, przewoźnik odpowiada na zasadzie ryzyka za wszelkie szkody, które powstają podczas przyjęcia, przewozu i wydania przesyłki, a także za opóźnienia w jej dostarczeniu. To oznacza, że przewoźnik może ponosić odpowiedzialność nawet wtedy, gdy nie można mu przypisać winy.
Utrata, ubytek i uszkodzenie przesyłki
Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki. Utrata przesyłki ma miejsce, gdy po upływie terminu dostawy przewoźnik nie jest w stanie dostarczyć przesyłki do miejsca przeznaczenia z powodu braku nad nią władztwa. Jeśli natomiast przewożona jest większa ilość rzeczy na podstawie jednej umowy, to ich częściowy brak kwalifikowany jest jako ubytek – oznacza to brak, np. zmniejszenie liczby sztuk, wagi lub miary w momencie wydania przesyłki. Uszkodzenie przesyłki polega na jej zmianie jakościowej, która prowadzi do obniżenia wartości towaru, np. zmiany konsystencji, formy czy charakteru towaru.
Odpowiedzialność za opóźnienie
Przewoźnik odpowiada także za opóźnienie w przewozie, które może powodować szkody, np. towary łatwo psujące się mogą ulec zniszczeniu. Przykładem takiej szkody mogą być również straty finansowe wynikające z przestoju produkcji. W takich przypadkach przewoźnik odpowiada za szkody inne niż te związane z przesyłką, do wysokości podwójnej kwoty przewoźnego.
Zasada ryzyka
Podstawą odpowiedzialności przewoźnika w transporcie krajowym jest zasada ryzyka – przewoźnik ponosi odpowiedzialność za sam fakt wystąpienia szkody, niezależnie od tego, czy dopełnił wszelkich formalności i norm administracyjnych. Przewoźnik może się zwolnić z odpowiedzialności jedynie, gdy wykaże, że szkoda powstała na skutek działania siły wyższej lub z przyczyn, za które nie ponosi odpowiedzialności, zgodnie z przepisami prawa. Odpowiedzialność za utratę, ubytek, uszkodzenie i opóźnienie przewoźnika jest uregulowana w ustawie Prawo przewozowe.
Odpowiedzialność kontraktowa przewoźnika
W zakresie nieuregulowanym ustawą Prawo przewozowe, podstawą odpowiedzialności przewoźnika w transporcie krajowym jest odpowiedzialność kontraktowa wynikająca z art. 471 Kodeksu cywilnego, który przewiduje, że dłużnik odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Oznacza to, że klient przewoźnika (wierzyciel) może dochodzić odszkodowania, jeśli wykaże istnienie zobowiązania oraz związek przyczynowy między szkodą a działaniem przewoźnika.
Odpowiedzialność za podwykonawców
Przewoźnik odpowiada również za działania lub zaniechania podwykonawców, z których usług korzysta podczas realizacji przewozu. Oznacza to, że przewoźnik odpowiada za podwykonawcę, jakby sam wykonywał przewóz, i nie może zwolnić się od odpowiedzialności, powołując się na brak winy. Inaczej niż to jest w przypadku spedytora.
Przeczytaj: Za co odpowiada spedytor?
Odpowiedzialność deliktowa przewoźnika
Oprócz odpowiedzialności kontraktowej przewoźnik może ponosić odpowiedzialność deliktową (ex delicto) w sytuacjach, gdy szkoda została wyrządzona czynem niedozwolonym. Przykładem jest sytuacja, w której przewoźnik uszkodził szlaban lub bramę, powodując szkody wynikające z bezprawnego działania. W zakresie tego typu szkód przewoźnik ponosi odpowiedzialność wobec poszkodowanego na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.
Podsumowanie
Odpowiedzialność przewoźnika w transporcie krajowym jest szeroka. Przepisy prawa przewozowego, a także Kodeksu cywilnego, zapewniają ochronę. Istotna jest świadomość jaki reżim odpowiedzialności (kontraktowej czy deliktowej) należy zastosować do jakiej sytuacji by odpowiednio dobrać przepisy już na etapie reklamacji. Gdy dojdzie bowiem do sporu sądowego, może być za późno zmieniać argumentację.