Kiedy przewoźnik odpowiada za opóźnienia w dostawie?

Autor: Marta Matuszewska, radca prawny w TSL, Legal & Compliance Manager, mediator

Terminowe dostarczenie przesyłki to jeden z podstawowych obowiązków przewoźnika. Jednak opóźnienia w dostawie to codzienność w branży transportowej. Czy przewoźnik zawsze ponosi odpowiedzialność za nieterminowość? Jakie przepisy regulują te kwestie? W tym artykule przyjrzę się zasadom odpowiedzialności przewoźnika za opóźnienia na gruncie Prawa przewozowego oraz Konwencji CMR, a także omówimy, jak dochodzić roszczeń w takich przypadkach.

Odpowiedzialność przewoźnika na gruncie Prawa przewozowego

Zasady odpowiedzialności

Zgodnie z Prawem przewozowym, przewoźnik odpowiada za szkodę wynikłą z opóźnienia w dostawie, chyba że wykaże, iż opóźnienie było wynikiem okoliczności, których nie mógł uniknąć ani zapobiec ich skutkom. Odpowiedzialność przewoźnika ma charakter domniemania winy, co oznacza, że to na nim spoczywa obowiązek udowodnienia, że opóźnienie było niezależne od jego działań.

Przykłady okoliczności wyłączających odpowiedzialność:

• Siła wyższa, np. klęski żywiołowe,
• Strajki uniemożliwiające transport (niezapowiedziane i niemożliwe do przewidzenia wcześniej),
• Opóźnienia wynikające z działań nadawcy lub odbiorcy (np. wydłużony załadunek).

Zakres odpowiedzialności

Odszkodowanie za opóźnienie w dostawie nie może przekroczyć podwójnej wysokości przewoźnego (art. 83 ust. 1 Prawa przewozowego).

Odpowiedzialność przewoźnika na gruncie Konwencji CMR

Zasady odpowiedzialności

Konwencja CMR reguluje międzynarodowy przewóz drogowy towarów i wskazuje, że przewoźnik odpowiada za opóźnienia w dostawie, jeśli nie udowodni, że były one wynikiem okoliczności, których nie mógł uniknąć. Podobnie jak w krajowym prawie przewozowym, odpowiedzialność przewoźnika ma charakter domniemania winy.

Określenie opóźnienia

Zgodnie z art. 19 Konwencji CMR, opóźnienie ma miejsce, jeśli:

1. Towar nie został dostarczony w ustalonym terminie,
2. W przypadku braku uzgodnionego terminu – jeśli czas przewozu przekracza okres, który byłby racjonalnie wymagany od przewoźnika.

Zakres odszkodowania

Odszkodowanie za opóźnienie w dostawie na gruncie Konwencji CMR jest ograniczone do wysokości przewoźnego (art. 23 ust. 5). W praktyce oznacza to, że przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za straty pośrednie, takie jak utrata zysków przez odbiorcę.

Czy można zastrzec karę umowną za opóźnienie w dostawie?

Dlaczego kary umowne za opóźnienie w dostawie są nieskuteczne?

Polskie przepisy przewozowe oraz Konwencja CMR jasno stanowią o szkodzie i limitach odpowiedzialności przewoźnika.

• Prawo przewozowe: Odszkodowanie nie może przekroczyć podwójnej wysokości przewoźnego.
• Konwencja CMR: Maksymalne odszkodowanie wynosi równowartość przewoźnego.

Kara umowna jest instrumentem, który pozwala nie wykazywać szkodę, wystarczy wskazać jedynie niedotrzymanie obowiązku, którego wykonanie zostało zastrzeżone pod rygorem obciążenia karą umowną. Uważa się więc, że jeśli ustawodawca mówi o szkodzie, to oznacza, że kara umowna jest sprzeczna z przepisami i nieważna. Nie można bowiem w umowie przewozu zmieniać zasad odpowiedzialności przewoźnika określonych w przepisach prawa, w tym też nakładać sankcji finansowych wykraczających poza przewidziane limity.

Kara umowna za opóźnienie na załadunek – kiedy jest dopuszczalna?

Inaczej wygląda kwestia opóźnień związanych z załadunkiem, o których przepisą nie stanowią. Co oznacza, że można zastrzec karę umowną i nie są objęte limitami odpowiedzialności przewidzianymi w prawie przewozowym i Konwencji CMR.

Przykład:

W umowie przewozu przewidziano karę umowną w wysokości 200 zł za każdą godzinę opóźnienia w podstawieniu pojazdu pod załadunek. Ponieważ załadunek jest czynnością dodatkową, kara umowna za nieterminowość w tym zakresie jest zgodna z prawem.

Jak dochodzić roszczeń za opóźnienia?

1. Sporządzenie reklamacji

W przypadku opóźnienia w dostawie należy złożyć reklamację do przewoźnika. W reklamacji warto uwzględnić:

• Datę i godzinę planowanego dostarczenia,
• Datę faktycznego dostarczenia,
• Wartość poniesionych strat.

2. Dowody potwierdzające opóźnienie

Kluczowe dokumenty:

• List przewozowy (CMR), w którym określony jest termin dostawy,
• Dokumenty potwierdzające faktyczny czas odbioru towaru,
• Umowa przewozu, jeśli zawiera szczegółowe informacje o terminach.

3. Zwrócenie uwagi na terminy reklamacyjne

• Prawo przewozowe: Reklamację należy zgłosić w ciągu 3 miesięcy od daty wydania przesyłki.
• Konwencja CMR: Termin reklamacji wynosi 21 dni od daty dostarczenia towaru.

4. Odszkodowanie za opóźnienie

Roszczenie powinno być wyliczone na podstawie wysokości przewoźnego. Jeśli powstały dodatkowe szkody (np. utrata wartości towaru), należy udowodnić ich powiązanie z opóźnieniem.

Przykład praktyczny: Opóźnienie dostawy produktów spożywczych

Spółka ABC zleciła transport produktów spożywczych z Polski do Niemiec. Przewoźnik XYZ miał dostarczyć towary w ciągu 48 godzin. Z powodu braku koordynacji na załadunku oraz problemów na trasie, przewoźnik dostarczył przesyłkę po 72 godzinach. W wyniku opóźnienia część towarów uległa przeterminowaniu. Odbiorca towaru wykazał wartość szkody, przedstawiając kalkulację, protokół szkody i faktury.

Odpowiedzialność przewoźnika:

• Art. 17 Konwencji CMR: Przewoźnik odpowiada za szkody wynikłe z opóźnienia, chyba że udowodni, iż nie mógł ich uniknąć.
• Art. 23 ust. 5 Konwencji CMR: Odszkodowanie za opóźnienie nie może przekroczyć przewoźnego.

W tym przypadku przewoźnik XYZ musiał zwrócić przewoźne jako rekompensatę, ponieważ nie udowodnił, że opóźnienie wynikało z przyczyn niezależnych.

Wnioski i praktyczne porady

1. Precyzyjne określenie terminów:
   W umowie przewozu warto jasno określić terminy dostawy oraz ewentualne kary umowne za opóźnienia lub przedziały czasowe, jeśli to możliwe. Większa elastyczność, pozwoli przewoźnikowi lepiej zaplanować trasy.
2. Dokumentacja transportu:
   Zadbaj o kompletność dokumentów, takich jak list przewozowy czy potwierdzenie odbioru.
3. Ubezpieczenie:
   Rozważ ubezpieczenie przesyłki na wypadek opóźnień, szczególnie w przypadku przewozu towarów łatwo psujących się.
4. Weryfikacja przewoźnika:
   Sprawdź historię współpracy z przewoźnikiem i jego zdolność do terminowego wykonywania zleceń.

Podsumowanie

Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za opóźnienia, jeśli nie wykaże, że wynikły one z przyczyn niezależnych. Dochodzenie roszczeń wymaga jednak dokładnego udokumentowania zdarzenia oraz terminowego złożenia reklamacji. Warto znać swoje prawa i obowiązki na gruncie Prawa przewozowego i Konwencji CMR, aby skutecznie bronić swoich interesów.

Jeśli potrzebujesz wsparcia w mediacji lub weryfikacji umów czy reklamacji, stworzenia wzorów czy procedur, szkoleniu siebie i zespołu, finansach, logistyce, zarządzaniu łańcuchem dostaw, czy nauce języka polskiego dla spedytorów, magazynierów lub kierowców - odezwij się do nas.