Przewóz w procedurze karnet TIR: jak działa i jakie obowiązki ma kierowca?

Autor: Łukasz Lasek, ekspert w TSL, Branch Manager, wykładowca

Transport towarów międzynarodowych, zwłaszcza przez różne kraje, może być skomplikowany, ale procedura Karnet TIR znacząco upraszcza ten proces. Karnet TIR pełni rolę zarówno dokumentu celnego, jak i gwarancyjnego, dzięki czemu procedura jest bardziej przejrzysta, a kierowca i przewoźnik mogą skorzystać z licznych ułatwień.

Jak działa karnet TIR?

Karnet TIR to międzynarodowy dokument celny, używany w tranzycie towarów na podstawie Konwencji TIR (Transport International Routier) z 1975 roku. Jego główną zaletą jest to, że pozwala na przewóz towarów przez wiele krajów bez konieczności uiszczania dodatkowych zabezpieczeń celnych na każdym z przejść granicznych. Oznacza to, że przewoźnik nie musi składać gwarancji finansowej ani spełniać czasochłonnych procedur celnych w poszczególnych krajach tranzytu.

Warto zaznaczyć, że karnet TIR nie obejmuje wyrobów tytoniowych oraz alkoholu. Dopuszczalny jest jednak przewóz win, piw oraz surowego tytoniu przeznaczonego do dalszej obróbki.

Kto może używać karnetu TIR?

Posiadaczem karnetu TIR może być przewoźnik, który otrzymał dokument w swoim kraju od odpowiedniej organizacji. W Polsce jest to Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych (ZMPD). Posiadacz ma określone obowiązki, w tym przedstawienie pojazdu z towarem oraz odpowiednich dokumentów w wyjściowym urzędzie celnym, na każdym przejściu granicznym oraz w docelowym urzędzie celnym.

Zakres obowiązywania karnetu TIR

Karnet TIR działa na terenie krajów, które przystąpiły do konwencji TIR. Przewoźnik może przejeżdżać przez kraje tranzytowe bez konieczności otwierania i kontrolowania towaru, gdyż podlega on ochronie plomb celnych na pojeździe. Ostateczna kontrola i rozładunek towaru odbywa się dopiero w kraju docelowym.

Obowiązki kierowcy w procedurze TIR

Kierowca, przewożący towary pod karnetem TIR, ma szczególne obowiązki, które muszą być przestrzegane, aby transport odbywał się zgodnie z przepisami:

1. Uzupełnienie karnetu TIR:
   • Kierowca musi wypełnić pierwszą stronę karnetu TIR przed rozpoczęciem transportu.
2. Zgłoszenie do Urzędu Celnego:
   • Pojazd wraz z towarem musi być zgłoszony w odpowiednim urzędzie celnym w kraju wyjścia, na granicy, a także w kraju docelowym.
3. Plombowanie:
   • Kierowca musi uczestniczyć w plombowaniu towaru i upewnić się, że plomby zostały założone prawidłowo. Pojazd musi być wyposażony w szczelną zabudowę, a środek transportu musi posiadać odpowiednią linkę celną.
4. Przejazd przez Kraje Tranzytowe:
   • W krajach tranzytowych kierowca nie musi poddawać ładunku kontroli celnej, o ile plomby pozostają nienaruszone, a karnet TIR jest prawidłowo wypełniony.
5. Odpowiedzialność:
   • Kierowca i przewoźnik ponoszą odpowiedzialność za zgodność przewożonego towaru z dokumentacją. Przewoźnik może być pociągnięty do odpowiedzialności do pełnej wysokości należności celno-podatkowych, jeśli dokumenty nie będą zgodne z rzeczywistością.
6. Zakaz naruszania plomb:
   • Ani kierowca, ani inne osoby nie mogą naruszać plomb założonych na ładunku. Jakiekolwiek uszkodzenie lub naruszenie plomb prowadzi do poważnych konsekwencji, w tym mandatu od urzędów celnych.

Procedury Tranzytu T1 i T2

Karnet TIR nie jest jedyną procedurą tranzytową. Innymi popularnymi procedurami są T1 (tranzyt zewnętrzny) oraz T2 (tranzyt wewnętrzny).

• Procedura T1 jest stosowana do przemieszczania towarów niewspólnotowych przez terytorium Unii Europejskiej i krajów EFTA. Zawiesza ona cła oraz inne należności celne na czas transportu. Kierowca musi dysponować odpowiednimi dokumentami, w tym fakturą, specyfikacją ładunku oraz dokumentem T1.
• Procedura T2 odnosi się do przewozu towarów wspólnotowych w ramach Unii Europejskiej.

Dokumenty potrzebne do procedury T1

W przypadku stosowania procedury T1, kierowca powinien dysponować zestawem dokumentów, takich jak:

• Faktura handlowa lub pro forma,
• Specyfikacja ładunku (packing list),
• Dokument przewozowy (CMR),
• Potwierdzenie odprawy eksportowej,
• Świadectwa pochodzenia towaru, jeśli wymagane.

Odpowiedzialność i przywileje kierowcy

• Kierowca bierze udział w procesie plombowania i sprawdza szczelność zabudowy pojazdu.
• Odpowiednio przechodzi procedury celne w urzędach celnych i tranzytowych.
• Nie wolno zrywać plomb ani dokonywać jakichkolwiek modyfikacji ładunku.

Podsumowanie

Przewóz towarów w procedurze karnet TIR upraszcza międzynarodowy transport drogowy, eliminując konieczność stosowania skomplikowanych procedur celnych w krajach tranzytowych. Ważne jest jednak, aby kierowca dokładnie przestrzegał procedur, pilnował dokumentacji oraz plomb, a także upewniał się, że wszystkie przepisy są spełnione. Dzięki temu przewóz towarów będzie przebiegał sprawnie i bez ryzyka nałożenia kar.

Jeśli potrzebujesz wsparcia w mediacji lub weryfikacji umów czy reklamacji, stworzenia wzorów czy procedur, szkoleniu siebie i zespołu, finansach, logistyce, zarządzaniu łańcuchem dostaw, czy nauce języka polskiego dla spedytorów, magazynierów lub kierowców - odezwij się do nas.